����ɫ��

Mae Greg Jenner yn hanesydd, awdur a darlledydd poblogaidd, ymysg ei weithiau mae rhaglen deledu ‘Horrible Histories’, cyfres llyfrau ‘Totally Chaotic History’ a podcast ‘You’re Dead to Me’.

Ymunwch â Greg wrth iddo roi ei farn ar bob dim sy’n ymwneud â hanes!

Rhagor o wybodaeth:

Theatr Bryn Terfel, Pontio

Safonol a  Henoed £10

Myfyriwr a Phlentyn £5

Darperir y sesiwn yn Saesneg

10am – 4pm

Mwynhewch yr arddangosfeydd e.e. Meddygaeth yng ngogledd Cymru, Ystad Penrhyn a chaethwasiaeth, Pêl droed ym Mangor, addysg ym Mangor, Kate Roberts a Choleg ����ɫ�� o dan arweiniad tîm yr Archifdy  10yb – 4yp. 
Bydd y Pontifical hefyd i’w weld fel rhan o’r arddangosfa am y Gadeirlan yng nghoridor Siambr y Cyngor. 

11am-5pm

Dewch i ymweld a Storiel 11yb-5yp. Fel rhan o’r Wyl.

10am  - 3pm

Croeso cynnes i bawb i ymweld â’r Gadeirlan

Croeso gan Yr Arglwydd Dafydd Wigley. Cyflwyniad i’r drafodaeth gan Roland Evans, Pennaeth Cynorthwyol Economi a Chymuned, Cyngor Gwynedd. Panel trafod am hanes a threftadaeth llechi gydag Elin Tomos, Dr Dafydd Gwyn a Dr Dafydd Roberts.

Pontio PL5, lefel 5 

Sesiwn gyda chyfieithu o’r Gymraeg i’r Saesneg

Er ein bod yn gwybod ble mae’r mwyafrif o long-ddrylliadau o amgylch ein harfordir, dydyn ni dal ddim yn gwybod llawer am beth yn union ydynt. Bydd y drafodaeth yn rhannu gwybodaeth am waith môr-fesur y mae tîm o Brifysgol ����ɫ�� wedi bod yn ei wneud ers mwy na degawd gyd��’r bwriad o adnabod llong-ddrylliadau ym Môr Iwerddon. Dyma gyfle unigryw i ddarganfod pam mae’r ymchwil yma mor bwysig yn nhermau helpu i ddiogelu ein hanghenion ynni yn y dyfodol a dysgu am ddarganfyddiadau sydd wedi creu syndod yn ddiweddar o ran y cysylltiadau rhwng rhai o’r llong-ddrylliadau hyn a hanes lleol. Dewch i ddysgu mwy am hanes yr ardal ��’r llong-ddrylliadau gyda Dr Michael Roberts, Ysgol Gwyddorau Eigion, Prifysgol ����ɫ��.

Pontio PL2, lefel 2 

Darperir y sesiwn yn Saesneg

Mae’r Gadeirlan, a hithau’n fan claddu tywysog cyntaf Cymru, yn sefydliad eglwysig dihafal yng Ngwynedd, ac wedi bod o dan lywodraeth esgob ers y 6ed ganrif. Trwy edrych ar lythyrau gwreiddiol a dogfennau eraill, bydd y drafodaeth, dan arweiniad Dr Shaun McGuinness o Ysgol Hanes, y Gyfraith a Gwyddorau Cymdeithas, Prifysgol ����ɫ��, yn edrych ar rai o’r digwyddiadau dramatig a ddigwyddodd yn y gadeirlan yng nghanol yr Oesoedd Canol, digwyddiadau y chwaraeodd esgobion ����ɫ�� ran allweddol ynddynt. Noddir y sesiwn gan Gymdeithas Hanes Sir Gaernarfon.

Darperir y sesiwn yn Saesneg

Cadeirlan

Dyma gyflwyniad i hanes cyfieithu Shakespeare i’r Gymraeg o’r 1800au hyd at y presennol gan archwilio rôl ac arwyddocâd y cyfieithiadau mewn gwahanol gyfnodau ac ar amryw lwyfannau. Gosodir y cyd-destun drwy edrych ar ‘y Shakespeare Rhyngwladol’, cyn dychwelyd i’r lleol ��’r cenedlaethol yng Nghymru, a chynodiadau cyfieithu un o ddramodwyr mwyaf yr iaith Saesneg i iaith leiafrifol fel y Gymraeg. Yn ail hanner y sgwrs, rhoddir sylw penodol i gyfieithiadau J. T. Jones yn yr ugeinfed ganrif, ��’r perfformiadau niferus ohonynt a gafwyd yn ystod y ganrif honno. Daw’r sgwrs i ben drwy edrych ar y presennol, ar hanes yn cael ei greu, gyda golwg ar gynhyrchiad mwyaf diweddar Theatr Cymru, sef cynhyrchiad dwyieithog o Romeo a Juliet. Cyflwyniad gan Manon Gwynant, Ymarferydd Creadigol, Ysgol Iaith, Diwylliant ��’r Celfyddydau, Prifysgol ����ɫ��.

Darlithfa Eric Sunderland (MALT), Prif Adeilad y Celfyddydau

Sesiwn gyda chyfieithu o’r Gymraeg i’r Saesneg

Hanes dinas ����ɫ�� (sesiwn ddwyieithog). 

Man cyfarfod: Derbynfa Pontio ger Ffordd Deiniol. 

Rhys Mwyn, y cerddor ��’r archaeolegydd fydd yn tywys y daith.

Croeso gan Yr Athro William Heath, Pennaeth Ysgol, Ysgol Cyfrifiadureg a Pheirianneg, Prifysgol ����ɫ��.

Cyflwyniad i ‘Tom Parry Jones: Dyfeisiwr yr Anadlydd Electronig: Gwyddonydd, Entrepreneur a Dyngarwr’ (John Brinley Jones, PPM Technology) a ‘W.E. Williams: peiriannwr ac arloeswr hedfan’ (Yr Athro Iestyn Pierce, Ysgol Cyfrifiadureg a Pheirianneg, Prifysgol ����ɫ��).

Darlithfa Eric Sunderland (MALT, Prif Adeilad y Celfyddydau)

Sesiwn gyda chyfieithu o’r Gymraeg i’r Saesneg

Sesiwn ar hanes a hunaniaeth y gêm ym Mangor ��’r gogledd. Cadeirir gan Dr Jonathan Ervine, Ysgol Iaith, Diwylliant ��’r Celfyddydau, gyda Beth Jones, ymchwilydd PhD, Ysgol Hanes, y Gyfraith a Gwyddorau Cymdeithas, Prifysgol ����ɫ��; Dr Glynne Roberts, cefnogwr a hanesydd pêl-droed ����ɫ��; a Mei Emrys, hanesydd pêl-droed Cymru.

Pontio PL2, lefel 2 

Sesiwn gyda chyfieithu o’r Gymraeg i’r Saesneg

Man cyfarfod:Y dderbynfa ger Ffordd y Coleg. 

Lynette Williams, Prifysgol ����ɫ�� fydd yn tywys y daith. 

Dewch i ddysgu mwy am hanes y chwareli gyda Dr Leona Huey a Dr Gary Robinson, Ysgol Hanes, y Gyfraith a Gwyddorau Cymdeithas, Prifysgol ����ɫ��.

Pontio PL5, lelel 5 

Darperir y sesiwn yn Saesneg

Sesiwn 1af 

Gweithdai liw a llun i'r teulu syn ymwneud a mapiau ����ɫ��

Dewch i ddysgu mwy am fapiau John Speed o Fangor.

Gweithdai yn cyfuno daearyddiaeth gyda chelf a chrefft. Hwyl i’r teulu oll, bydd cyfle i greu mapiau a chymharu mapiau ����ɫ�� y gorffennol, y presennol ��’r dyfodol! Dan arweiniad Rhys Lloyd Jones, Storiel.

Sesiwn bore  -

Storiel 

Sesiwn dwyieithog

Croeso gan Yr Athro William Heath, Pennaeth Ysgol, Ysgol Cyfrifiadureg a Pheirianneg, Prifysgol ����ɫ��. Dewch i ddysgu mwy am hanes Pont Borth gyda John Cole a Gareth Jones, Ymddiriedolaeth Treftadaeth y Fenai.

Darlithfa Eric Sunderland (MALT, Prif Adeilad y Celfyddydau) 

Sesiwn dwyieithog

Mae addysg wedi bod yn bwysig iawn i drigolion y gogledd-orllewin ers canrifoedd lawer, ac mae ����ɫ�� wedi chwarae rôl allweddol yn y datblygiad ers sefydlu Ysgol Friars yn 1557. Agorwyd ysgolion yn yr ardal gan: Griffith Jones Llanddowror; Yr Eglwys Anglicanaidd; Y Gymdeithas Ysgolion Brytanaidd ynghyd â byrddau ysgol lleol, ��’r cynghorau sir. Dewch i ddysgu mwy am y gwahanol fathau o ysgolion trwy glywed hanesion rhai o’r athrawon mwyaf difyr a diddorol gyda Gwyn Ellis, Swyddog Addysg Archifdy Gwynedd.

Pontio PL5, lefel 5 

Sesiwn gyda chyfieithu o’r Gymraeg i’r Saesneg

Yn draddodiadol mae haneswyr wedi gweld ‘Seisnigeiddio’ yr uchelwyr fel agwedd gritigol yn hanes cymdeithasol, diwylliannol a gwleidyddol Cymru ers y Deddfau Uno yn 1534 a 1543. Er hyn, mae ansicrwydd sylweddol yn parhau ynglŷn â phryd, pam ac i ba raddau y collodd y grŵp dylanwadol yma y gallu i siarad Cymraeg. Yn y drafodaeth hon bydd Dr Shaun Evans, Darlithydd Hanes Cymru ��’r Cyfnod Modern Cynnar ym Mhrifysgol ����ɫ��, a Chyfarwyddwr Sefydliad Ymchwil Ystadau Cymru, yn edrych ar y berthynas rhwng yr uchelwyr ��’r Gymraeg. Er gwaethaf dirywiad hir-dymor diamheuol y Gymraeg yn yr haen hon o gymdeithas, mae’n nodi i nifer o berchnogion tir barhau i ddefnyddio ac arddel y Gymraeg hyd y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Mae’r ymchwil yn tynnu sylw at natur ieithyddol yr uchelwyr Cymreig a’u plastai, ac yn cynnig dealltwriaeth bwysig o’r berthynas rhwng y tenant ��’r perchennog tir yn ystadau Cymru ac o weinyddiaeth cyfiawnder yng nghymunedau Cymru, ac mae’n darparu cynnwys pwysig ar hanes dwyieithrwydd yng Nghymru .

Pontio PL2, lefel 2 

Darperir y sesiwn yn Saesneg

Man cyfarfod: Y dderbynfa ger Ffordd y Coleg. 

Helen Gwerfyl, Prifysgol ����ɫ�� fydd yn tywys y daith.

Yn y drafodaeth hon byddwch yn dysgu mwy am Nennius, y mynach ��’r hanesydd o’r nawfed ganrif a oedd, mae’n debyg, yn ddisgybl i Elvodotus, Esgob ����ɫ��. Mae Nennius yn fwyaf adnabyddus ymysg ysgolheigion am Historia Brittonum (Hanes y Prydeinwyr), sydd yn cynnwys, ymysg pethau eraill, yr unig restr mewn bodolaeth o frwydrau y credir i Arthur, yr arwr chwedlonol, fod yn ymladd ynddynt – neu Y Brenin Arthur fel y caiff ei alw mewn storïau yn nes ymlaen yn y canol oesoedd. Dan arweiniad Yr Athro Raluca Radulescu, Cyd-gyfarwyddwr Y Ganolfan Astudiaethau Arthuraidd, Prifysgol ����ɫ��.

Darlithfa Eric Sunderland (MALT, Prif Adeilad y Celfyddydau)

Darperir y sesiwn yn Saesneg

Dewch i ddysgu mwy am y berthynas rhwng lleoliadau, emosiynau ac ymddygiad gyd��’r cerddor ��’r archaeolegydd Rhys Mwyn.

Pontio PL5, lefel 5 

Sesiwn gyda chyfieithu o’r Gymraeg i’r Saesneg

Dewch i ddysgu mwy gyda John Richard Williams, awdur ‘Er Lles Llawer: Meddygon Esgyrn Môn’.

Pontio PL2, lefel 2

Sesiwn gyda chyfieithu o’r Gymraeg i’r Saesneg

Ydych chi’n meddwl eich bod yn gwybod am hanes Iddewig ����ɫ��? Wel, meddyliwch eto a dewch i ddysgu mwy am fileniwm o gysylltiadau Iddewig, gan gynnwys esgobion, cadeirlannau, tywysogion ��’r goron gyd��’r Athro Nathan Abrams, Ysgol Iaith, Diwylliant ��’r Celfyddydau, Prifysgol ����ɫ��.

Darlithfa Eric Sunderland (MALT, Prif Adeilad y Celfyddydau)

Darperir y sesiwn yn Saesneg

Dewch i ddysgu mwy am hanes yr ardal a chymryd rhan yn y dathlu gyda Dr Marian Gwyn a Race Council Cymru. 

Pontio PL2, lefel 2

Darperir y sesiwn yn Saesneg

2il sesiwn 2yp – 3:30yp 

Gweithdai liw a llun i'r teulu syn ymwneud a mapiau ����ɫ��

Gweithdai yn cyfuno daearyddiaeth gyda chelf a chrefft. Hwyl i’r teulu oll, bydd cyfle i greu mapiau a chymharu mapiau ����ɫ�� y gorffennol, y presennol ��’r dyfodol!

Dan arweiniad Rhys Lloyd Jones, Storiel

Sesiwn prynhawn -

Storiel 

Sesiwn dwyieithog

“Y bygythiad mwyaf i’r diwylliant Cymreig a fu erioed”. Efaciwîs, y BBC a bomio Maesgeirchen (Maes G).

Dan arweiniad Dr Martin Hanks, Cyfarwyddwr Dinesig, Cyngor Dinas ����ɫ��, bydd y sesiwn hon yn edrych ar effaith yr Ail Ryfel Byd ar Fangor ac yn trafod rhai o’r pethau a gafodd eu gwneud i warchod ei hunaniaeth unigryw.

Darlithfa Eric Sunderland (MALT, Prif Adeilad y Celfyddydau) 

Darperir y sesiwn yn Saesneg

Ymhell cyn sefydlu ����ɫ�� yn swyddogol yn AD 525, roedd y rhanbarth yn llawn bywyd ac unigolion chwedlonol ac mae tipyn go lew o archaeoleg sy’n siŵr o’ch synnu. Yn y siwrne fywiog hon trwy amser, bydd Dr Erin Lloyd Jones yn darganfod be oedd yma Cyn ����ɫ�� – o aneddiadau cyn-hanesyddol a chofebau llawn dirgelwch i ffyrdd ac arteffactau Rhufeinig sy’n sibrwd storïau o Wynedd a Môn yr henfyd. Meddyliwch am hyn fel “����ɫ�� Cyn Crist” – y ‘prequel’ sydd heb gael ei adrodd o’r blaen gyda llai o seintiau a mwy o gerrig. Dewch ar gyfer yr archaeoleg, arhoswch ar gyfer y storïau, a gadewch yn gwybod fod gwreiddiau ����ɫ�� yn mynd dipyn dyfnach nag yr oeddech yn ei feddwl...yn llythrennol. 

Pontio PL5, lefel 5

Darperir y sesiwn yn Saesneg

Dewch i ddysgu mwy am hanes dyddiau cynnar y Brifysgol gyd��’r hanesydd Gari Wyn. Bydd pwyslais y sgwrs ar gyfraniad unigolion amlwg yn ogystal â chyfraniad brodorion lleol y cylch a bydd hefyd yn egluro sut yn union y llwyddwyd i esblygu o fod yn brifysgol mewn gwesty i fod yn brifysgol ac iddi enw da ac un o’r adeiladau mwyaf eiconig a welwyd yn Nghymru erioed.

Pontio PL2, lefel 2

Sesiwn gyda chyfieithu o’r Gymraeg i’r Saesneg

Man cyfarfod: Y dderbynfa ger Ffordd y Coleg.

Lynette Williams, Prifysgol ����ɫ�� fydd yn tywys y daith.

dewch i ddysgu mwy am drysorau Storiel!.

Frances Llewellyn, Ffrindiau Storiel fydd yn tywys y daith.

Storiel

Darperir y sesiwn yn Saesneg

Dewch i ddysgu mwy am fywyd Charlotte Price White a Gladys Thoday gyda Dr Dinah Evans, Cydymaith Ymchwil er Anrhydedd, a Shan Robinson, Uwch Gynorthwyydd Casgliadau Arbennig, Prifysgol ����ɫ��.

Darlithfa Eric Sunderland (MALT, Prif Adeilad y Celfyddydau)

Darperir y sesiwn yn Saesneg

Dewch i wrando ar hanes a phrofiadau unigolion sydd wedi cynrychioli etholaethau lleol. Gyd��’r Cyng. Medwyn Hughes, Maer ����ɫ��, yn cadeirio, ar y panel bydd Siân Gwenllian AS (Plaid Cymru), Aelod o’r Senedd dros Arfon ers 2016; Robin Millar (Y Ceidwadwyr), Aelod Seneddol dros Aberconwy 2019-2024; a Joanna Stallard (Y Blaid Lafur), Ymgeisydd ar gyfer Senedd 2026 yn etholaeth ����ɫ�� Conwy Môn.

Pontio PL5, lefel 5

Sesiwn gyda chyfieithu o’r Gymraeg i’r Saesneg

Mae enwau lleoedd yn bwysig ac yn ein cysylltu â’r gorffennol. Dewch i ddysgu mwy am hanes enwau ardal ����ɫ�� a thu hwnt gyd��’r Athro Emeritws Hywel Wyn Owen, un o sylfaenwyr Cymdeithas Enwau Lleoedd Cymru, Is-Lywydd er Anrhydedd yr English Place-Name Society a chyn-Lywydd y Society for Name Studies in Britain and Ireland.

PL2, Lefel 2, Pontio

Sesiwn gyda chyfieithu o’r Gymraeg i’r Saesneg

Man cyfarfod: Y dderbynfa ger Ffordd y Coleg.

Helen Gwerfyl, Prifysgol ����ɫ�� fydd yn tywys y daith.

Yr Athro Kate Williams, sy’n hanesydd, awdur a chyflwynydd teledu, fydd yn cloi'r ŵyl. Ymysg ei gweithiau mae ‘England’s Mistress’, ‘Becoming Queen’ a ‘The Ring and the Crown: A History of Royal Weddings 1066 – 2011’. Ymunwch â Kate am daith hwyliog a diddorol drwy hanes, a fydd yn siŵr o brocio’r meddwl. 

Rhagor o wybodaeth: 

Theatr Bryn Terfel, Pontio

Safonol a  Henoed £10

Myfyriwr a Phlentyn £5

Darperir y sesiwn yn Saesneg